दृष्‍टिकोण

यौन तनाव, असर र यसको व्यवस्थापन

• डा. नरेन्द्र सिंह ठगुन्ना
• २१ माघ शनिबार, २०७९ | १२:०४:०० मा प्रकाशित

यौन तनाव एक सामाजिक घटना हो जुन दुई व्यक्तिहरुले अन्तरक्रिया गर्दा र एक वा दुवैले यौन इच्छा महसुस गर्दा हुन्छ तर सामिप्यता स्थगित हुन्छ वा कहिले पनि हुँदैन । यौन तनाव भनेको यौन सम्बन्धको वास्तविक कार्य भन्दा पनि सेक्सको लागि नेतृत्व गर्ने सामान्य अनुभव हो । यो तब हुन्छ जब दुई व्यक्तिले यौन गतिविधिको चाहना राख्छन् तर जटिल कारणहरूले गर्दा दबाउनु पर्नेहुन्छ । यौन तनावमा दुई व्यक्तिले अन्तरक्रिया र यौन इच्छा महसुस गर्छन, तर कुनै पनि यौन गतिविधि हुँदैन । यौन तनाव भनेको विशेष कसैसँग यौनसम्पर्क गर्ने आग्रह हो । यौन तनाव यति सामान्य छ कि यो रोमान्टिक भावनाहरूको बावजुद एक अर्काप्रति यौन आकर्षण महसुस गर्ने यक्तिहरू बीच हुन सक्छ । 

यौन तनाव केवल जीवनको एक भाग हो जुन सिधा इच्छामा केन्द्रित हुन्छ । हामीसँग जीवनमा धेरै इच्छाहरू छन, तर हामी केवल केहिमा कार्य गर्छौं र यो संयोग होइन । एक सामान्य परिदृश्य जहाँ दुई व्यक्तिहरू निकटतामा कार्य गर्दछ, जस्तै सहकर्मीहरू वा साथीहरूको समूहमा, तर अप्ठ्यारो वा समाजिक कारणहरूबाट बच्न यौन सम्पर्क नगर्ने परिस्थिति हुन्छ । यो घटना एक धेरै सामान्य अनुभव हो । यो प्रायः कामको सेटिङमा हुन्छ । यौन तनाव राम्रो वा नराम्रो हुन सक्छ । यौन तनाव रोमान्टिक भावनाहरुसँग वा बिना सेक्समा लिप्तको एक सामान्य इच्छा हो ।  यदि कुनै पनि जटिलताहरूको कारणले आफूलाई यौन राहत अस्वीकार गर्दा यो अनुभव गर्न सक्छन ।  यो आपसी वा एकतर्फी हुन सक्छ । यदि अर्काे व्यक्ति असहज छैन भने तपाइँ पनि यौन तनाव निर्माण गर्न सक्नुहुन्छ । 

यौन तनावको कारणहरु

दुई व्यक्तिको आपसी यौन आकर्षणले यौन चाहना निम्त्याउँन सक्छ । तर महसुस गरेर पनि यौन क्रियामा लागेनन भने अतृप्त चाहनाले यौन तनाव निम्त्याउँछ । यौन रुचिसँगै यौन क्रियाकलापको कमीले यो आकर्षणलाई अझ तीव्र बनाउँछ । यौन तनाव सामान्यतया अस्वीकृत यौन राहतबाट उत्पन्न हुन्छ । यौन इच्छाको इन्कार यौन तनावको आधार हो । सामान्यतया, जब दुई व्यक्तिहरू एक अर्काप्रति यौन रसायन अनुभव गर्छन्, तिनीहरू मिल्ने साथीहरू जस्तै देखिन्छन हाँस्दै, एकअर्कालाई छोएर, प्रायः सधैं सँगै हुन्छन् र सँगै रहन इच्छुक हुन्छन् । अस्वीकार भ्रम, अनिश्चितता, परिस्थितिगत अवरोध, वा सम्बन्ध जटिलताहरूको कारण हुन सक्छ । 

यौन तनावको लक्षणहरू

विभिन्न व्यक्तिहरूले यौन तनावका विभिन्न लक्षणहरू अनुभव गर्छन् र प्रत्येक व्यक्तिले यसलाई फरक तरिकाले व्यक्त गर्छन् । धेरैजसो सबैले कम्तिमा एक पटक स्कूल वा काममा कसैबाट यौन तनाव अनुभव गरेका हुन्छन् । यौन तनावले अलिकति स्पर्शलाई पनि बिजुलीको झड्का जस्तो महसुस गराउँछ । यौन तनाव दुवै व्यक्तिमा भए आपसी आकर्षण हुन्छ, दुबैमा झुकेर वा नजिक भएर स्पर्शको प्रतिक्रिया दिन्छन् । यौन तनावका लक्षणहरू  निम्न अनुसार व्याख्या गर्न सकिन्छ जस्तैः नजिक हुँदा तितलियावाला अनुभव महसुस गर्नु, तिनीहरूको बारेमा मात्र सोच्नु, कुनै पनि स्तरको शारीरिक स्पर्शले व्यक्तिको शरीरको ताप बढ्छ र आँखाले यौन इच्छा प्रकट गर्दछ । 

१) तिनीहरूको बारेमा सोच्न रोक्न सक्नुहुन्न

व्यक्तिको दिमाग सधैं त्यो विशेष व्यक्तिमा अड्किएको हुन्छ र चाहेर पनि त्यो ध्यान अन्यत्र लान सक्दैन । 

२) कुनै पनि शारीरिक स्पर्शले व्यक्तिलाई तातो बनाउँछ

व्यक्तिले सबैतिर न्यानो महसुस गर्छ जब तिनीहरू नजिक हुन्छन जस्तैः हात मिलाउदा, अँगालो मार्दा, सँगै चिया पिउँदा आदि । यसमा कुनै शङ्का छैन कि व्यक्ति सहजै तिनीहरूको जादूइ असरमा परेको हुन्छ । 

३) आँखाले यौन इच्छा प्रकट गर्दछ 

व्यक्तिको आँखाले व्यक्तिले अभिव्यक्त गर्न नसक्ने सबै भन्छ । त्यसैले भनिन्छ "आँखाहरू आत्माको झ्याल हुन्", तर यस अवस्थामा, आँखाहरू व्यक्तिको कामवासनाको अभिव्यक्तिका लागि शब्द हुन । तपाईंको आँखा अवचेतन रूपमा तिनीहरूको बाटो खोज्छन र तिनीहरूले तपाईंलाई पनि याद गर्छन । जव तिनीहरू वरपर हुन्छन्, तपाईंले 'उनीहरू' बाहेक केही सोच्न सक्नुहुन्न ।

४) तितलियावाला (वटरफ्लाई) अनुभव प्राप्त गर्नु

व्यक्तिले यसलाई लुकाउन जतिसुकै प्रयास गरे पनि परफ्यूम र कोलोनको गन्ध, तिनीहरूको हिँड्ने तरिका, वा तिनीहरूको मुस्कानले मुटुको धड्कन वढ्छ ।

५) नजर चोर्नु 

तपाईं एकअर्काको आँखामा हेरिरहने चरणमा पुग्नु अघि, तपाईं एक अर्काको नजर चोर्दै हुनुहुन्छ र यो जानाजानी नहुन सक्छ ।

६) एक किशोर जस्तै महसुस गर्नु

किशोरकिशोरीहरूले शाब्दिक रूपमा आफ्नो मनपर्ने वा प्रेमिकाको झलक पाउनको लागि जे पनि गर्छन, जस्तै शौचालयमा जानको लागि बहाना बनाउँछन् । त्यसै गरी, यौन तनाव महसुस गर्ने वयस्कहरूले एक व्यक्ति कोरिडोरमा हिंडिरहेको वा पसल भ्रमण गरेको हेर्नको लागि  फुपनि जाने जुक्ति खोज्दछन् । यदि यो व्यक्ति खाना किन्न बाहिर निस्कन्छ भने, तपाईं तिनीहरूको वरिपरि धेरै समय पाउनको लागि खाजा खाएको भए पनि पछाडि लाइनमा वस्नु हुन्छ । 

७) अनौठो परिस्थितिहरूमा दिवास्वप्न देख्नु

काममा हुँदा पनि व्यक्तिले दिवास्वप्न देख्दै हातमा हात मिलाएर स्पर्शको स्वाद लिने सोच्न सक्छ । व्यक्तिले उनीहरुका विचारहरूको लागि ठाउँ बनाउनुहुन्छ यो दुबै मंत्रमुग्ध र कष्टप्रद हुन सक्छ । 

८) अवचेतन रूपमा आफ्नो शरीरवाट व्यक्त गर्नु

जव व्यक्ति अरुको अगाडि आफ्नो छविको बारेमा सचेत हुन्छ भने त्यति वेला वा अवचेतन रूपमा कपडाहरू समतल पार्ने, कपाल मिलाउने, आफ्नै ओठ छुने सबै शारीरिक संकेतहरू हुन जसले यौन तनाव उत्पन्न गर्दछ । शारीरिक भाषाले यौन आकर्षण र निराशाको बारेमा धेरै बोल्न सक्छ ।

९) धेरै इश्कबाजी (फ्लर्टिङ) र लज्जारंजित (ब्लशिंग)

व्यक्तिले तिनीहरूसँग कुरा गर्न राम्रो महसुस गर्नुहुन्छ र वार्तालाप यति सहज रूपमा प्रवाहित हुन्छ । यसबाहेक, सबै कुरा यति स्वाभाविक लाग्छ कि तपाईंले समय कत्ति छिटो सकियो वा बग्छ भनेर याद गर्नुहुन्न । तपाईंको मूर्ख कुराकानीले अर्को व्यक्तिलाई रिसाउँदैन र तिनीहरूले तपाईंलाई तपाईं जस्तै स्वीकार गर्छन । तपाईं अन्जानमा तिनीहरूसँग इश्कबाजी गर्ने झुकाव गर्नुहुन्छ र पछि लज्जारंजित ब्लश गर्न रोक्न सक्नुहुन्न ।

१०) सँगै खुशी र अधिक सहज महसुस गर्नु
यदि व्यक्तिले कसैको उपस्थितिमा धेरै खुसी र सहज देख्नुहुन्छ भने यसले अर्को व्यक्तिको इच्छा व्यक्त गर्दछ । व्यक्तिको सकारात्मक मनोवृत्ति संग अर्को व्यक्ति को उपस्थितिको लागी प्रोत्साहन दिन्छ र व्यक्तिले यो जानाजानी गरिरहनु भएको छैन, यो अक्सर अवचेतन इश्कबाजी (फ्लर्टिंग) को रूप मा परिभाषित गरिन्छ ।

यौन तनावको असर

सुरुमा, यौन तनाव हानि रहित रूपमा आउँछ । फ्लर्टिङ, चिढ्याउने, र त्यो विशेष व्यक्तिको नजिक हुन चाहने भावनालाई सबै कोणबाट सम्बोधन गर्ने सबै प्रक्रियाको एक भाग रहेको हुन्छ । सम्बन्ध विशेषज्ञ स्टीवन वार्डका अनुसार “यौन तनावले तनाव र दुश्मनी सिर्जना गर्न सक्छ यदि एक पार्टनरले अर्कोलाई त्यसवाट छुटकार प्राप्त गर्न प्रयोग गर्दछ । यदि एक व्यक्तिले यौन चाहना राख्छ र अर्कोले यसलाई अर्को माथी शक्ति र नियन्त्रण गर्न प्रयोग गरिरहेको छ भने, यसले क्रोध, आक्रोश र शत्रुता जस्ता ठूला समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ।”

यौन उत्पीडनको सम्बन्धमा यौन तनाव खतरनाक हुन सक्छ । जब यौन तनाव जानाजानी सिर्जना गरिन्छ, यसले विचलित र बदला लिन बाध्य बनाउँछ । अक्सर त्यो व्यक्तिले आफ्नो असुविधा र यौन तनावको लागि घृणा व्यक्त गर्न अर्को तर्फ आक्रामक वा निष्क्रिय आक्रामक कार्य गर्न सक्छ ।  

यौन आकर्षणबाट सुरु हुन्छन् र यसको परिणम स्वरुप निश्चित परिस्थितिहरूमा बलात्कार पीडितहरू वा यौन बेचबिखन र दुव्र्यवहारका घटनाहरू भएका छन । यस्तो समस्याहरुले गर्दा अपहरण र हत्याका घटना पनि बढ्दै जान्छन् ।  

यौन तनाव बाट बच्ने सुरक्षित उपायहरु

यौन तनाव सामान्य अवस्था हो । मानिसहरू सधैं कसैप्रति आकर्षित हुन्छन, जुन परिस्थिति वाट भाग्न सकिदैन । तपाइँलाई कसले मन पराउँछ त्यो पनि नियन्त्रण गर्न सक्नुहुन्न ।  तपाइँ आफैलाई अनावश्यक परिस्थितहरूबाट बचाउन सक्नुहुन्छ । अनावश्यक यौन तनावबाट आफूलाई बचाउन सधैं सतर्क रहनुहोस ।मानिसहरूले तपाईलाई तपाईले अनुमति दिए जस्तै व्यवहार गर्नेछन र धेरै जसो अवस्थामा, तपाईंले तिनीहरूलाई कसरी व्यवहार गर्ने भनेर सिकाउनु पर्छ । त्यो भन्नाले मापदण्ड निर्धारण गर्दै, के हो र के उपयुक्त छ र छैन भनेर तिनीहरूलाई थाहा दिनुहोस, आफ्नो ठाँउमा उभिएर जब तपाइँ जग राख्नुहुन्छ, त्यहाँ त्रूटिको लागि कुनै ठाउँ हुदैन । यौन तनावले तपाईंहरू बीचको भावनात्मक बन्धनलाई बिगार्न नदिने कुरा सुनिश्चित गर्नको लागि सञ्चारको महत्वपूर्ण भुमिका रहन्छ ।

यौन तनाव कम गर्न निम्न सुझावहरूको अभ्यास गर्नुहोस । 

• सबै स्थानहरूमा अपरिचितहरूबाट सुरक्षित दूरी राख्नुहोस । 
• आफ्नो लागि बोल्नुहोस र आफ्नो मनसाय बारे स्पष्ट हुनुहोस । 
• मद्दतको लागि कल गर्न नडराउनुहोस् । 
• आफ्नो वरपर सधैं सचेत रहनुहोस । 
• एक्लै ठाउँमा नजाने प्रयास गर्नुहोस् ।

(मनाेविद डा. ठगुन्ना पद्म कन्या क्याम्पसका अध्यापक तथा साइकडेस्क फाउन्डेसनका संस्थापक हुन् ।)