ब्लग

अँध्यारो हटाउनेलाई तगारो: कुलमानमाथिको षड्यन्त्र र व्यवस्थाको कालो चेहरा

• सन्तोष सिम्खडा
• १२ चैत मंगलबार, २०८१ | १७:४५:०० मा प्रकाशित

नेपालको इतिहासमा परिवर्तनका संवाहकहरूलाई सधैं तगारो हालिएको छ। जब कुनै इमानदार र सक्षम व्यक्तिले मुलुकको पुरानो ढर्रा तोड्न खोज्छ, तब उसलाई रोक्न षड्यन्त्रको जालो बुन्ने परम्परा यहाँको व्यवस्थाको विशेषता बनिसकेको छ। कुलमान घिसिङ यही कुप्रथाका पछिल्ला शिकार हुन्। उनले नेपालको ऊर्जा क्षेत्रमा क्रान्ति ल्याए, जनताको जीवनमा उज्यालो छरे, र भ्रष्टाचारको चक्र तोडेर सुशासनको नमुना प्रस्तुत गरे। तर, उनको यही सफलता नै उनको पतनको कारण बन्यो। सरकारको कुलमानलाई हटाउने निर्णयले जनताको असन्तुष्टिको भुङ्ग्रोमा घिउ थप्ने काम गरेको छ, र यो कदमले व्यवस्थाविरुद्धको आक्रोशलाई सडकसम्म पुर्‍याउने अवस्था सिर्जना गरेको छ। यो आलेखमा कुलमानको योगदान, उनको लोकप्रियताको प्रभाव, सरकारको कायरतापूर्ण निर्णय, र यो व्यवस्थाको भ्रष्ट चरित्रलाई गहिराइमा विश्लेषण गर्दै यो घटनालाई एउटा ठूलो विद्रोहको आधारको रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ।

कुलमानको योगदान: अँध्यारोबाट उज्यालोको यात्रा

कुलमान घिसिङको नाम सुन्नासाथ नेपाली जनताको मनमा एउटा सकारात्मक छवि उभिन्छ-अँध्यारो हटाउने नायक। सन् २०१६ मा जब उनले नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको नेतृत्व सम्हाले, देश लोडसेडिङको चरम संकटमा थियो। दिनको १८ घण्टासम्म बत्ती नहुँदा जनजीवन अस्तव्यस्त थियो। बालबालिकाको पढाइ प्रभावित थियो, उद्योगहरू ठप्प थिए, र सर्वसाधारणको दैनिकी कष्टकर बनेको थियो। कुलमानले यो अँध्यारो युगको अन्त्य गरे। उनले जलविद्युत् आयोजनाहरूको कुशलील व्यवस्थापन, चुहावट नियन्त्रण, र भारतसँगको ऊर्जा व्यापारको प्रभावकारी उपयोगमार्फत देशलाई उज्यालो बनाए। कुलेखानी जलाशयले संकटमा बिजुली आपूर्ति सुनिश्चित गर्‍यो, कालीगण्डकी ‘ए’ जस्ता आयोजनाहरू पूर्ण क्षमतामा चले, र माथिल्लो तामाकोशी जस्ता ठूला परियोजनाहरू अगाडि बढे।

उनको नेतृत्वमाको आर्थिक पुनर्जागरण भयो। घाटामा डुबेको यो संस्थाले पहिलो वर्षमै १ अर्ब ५० करोड नाफा कमायो। उनले बिजुलीको अवैध चुहावटलाई २५ प्रतिशतबाट १५ प्रतिशतमा झारे, ठूला उद्योगीहरूलाई बक्यौता तिर्न बाध्य पारे, र प्रशासनिक सुशासन कायम गरे। यो आर्थिक सुधारले न लाई जनताको भरोसाको केन्द्र बनायो। तर, उनको योगदान यतिमा सीमित भएन। उनले ग्रामीण क्षेत्रमा विद्युतीकरण विस्तार गरेर दुर्गम गाउँहरूमा उज्यालो पुर्‍याए। साना माइक्रो-हाइड्रो र सौर्य ऊर्जाको सम्भावनालाई प्रोत्साहित गरेर नवीकरणीय ऊर्जाको ढोका खोले। काठमाडौंमा भूमिगत तार र स्मार्ट मिटरिङ जस्ता प्राविधिक सुधारले उनको दूरदर्शिता झल्कायो। भूकम्प र बाढी जस्ता प्रकोपमा उनले ऊर्जा आपूर्ति निरन्तर राखेर जनताको संकटमा साथ दिए। ऊर्जा दक्षताको चेतना फैलाएर उनले जनतालाई बिजुलीको सदुपयोग गर्न सिकाए। यी सबैले उनलाई जनताको जीवनमा गहिरो रूपमा जोडिदियो।

लोकप्रियताको प्रभाव: जनताको शक्ति र व्यवस्थामाथि चुनौती

कुलमानको लोकप्रियता उनको कार्यकुशलताको परिणाम मात्र होइन, यो जनताको आशा र सुशासनप्रतिको चाहनाको प्रतीक हो। उनले असम्भव मानिएको कार्य सम्पन्न गरेर देखाए सरकारी संस्था पनि जनमुखी र प्रभावकारी हुन सक्छ। प्राधिकरणको छवि भ्रष्टाचारको अखडाबाट माथि उठेर नमुना संस्था बन्यो। यो सफलताले जनतामा ठूलो सन्देश दियो: सही नेतृत्व भएमा व्यवस्था काम गर्न सक्छ। यो विश्वासले उनलाई जनताको मनमा नायक बनायो, तर सरकार र व्यवस्थाको लागि ठूलो चुनौती बन्यो।

उनको लोकप्रियताले जनतामा सुशासनको अपेक्षा बढायो। लामो समयदेखि निराशा र अविश्वासले थलिएका नेपालीहरूमा उनले आशाको किरण छरे। उनको प्रभावले कर्मचारीहरूमा जिम्मेवारी जाग्यो, निजी क्षेत्र ऊर्जा लगानीमा उत्साहित भयो, र जनताले सरकारप्रति प्रश्न उठाउन थाले। यो लोकप्रियताले राजनीतिक नेतृत्वलाई असहज बनायो। सरकारको कमजोर कार्यशैलीको तुलनामा कुलमानको बलियो व्यक्तित्वले जनताको ध्यान खिच्यो। उनको सफलताले विपक्षी दलहरूलाई सरकारविरुद्ध जनमत बनाउने हतियार दियो। उनको छविले स्वतन्त्र र सक्षम नेतृत्वको मागलाई बलियो बनायो, जसले वर्तमान व्यवस्थाको आधारमाथि गम्भीर प्रश्न उठायो। कुलमानको लोकप्रियता अब व्यक्तिगत पहिचानभन्दा माथि उठेर जनताको शक्ति र व्यवस्थाविरुद्धको असन्तुष्टिको प्रतीक बन्यो।

अँध्यारो हटाउनेलाई तगारो: षड्यन्त्रको शिकार कुलमान

नेपालको इतिहास हेर्ने हो भने यहाँ परिवर्तन ल्याउनेहरूमाथि सधैं अवरोध सिर्जना गरिएको छ। जुनसुकै क्षेत्रमा होस्, जब कुनै इमानदार व्यक्ति अघि सर्छ र पुरानो ढर्रालाई चुनौती दिन्छ, तब उसलाई रोक्न षड्यन्त्रको जालो बुन्छ। कुलमान घिसिङ पनि यही राजनीतिको शिकार भए। उनले प्राधिकरणलाई घाटाबाट नाफामा पुर्‍याए, लोडसेडिङको भयावह कालखण्ड समाप्त गरे, उद्योगीहरूलाई बिजुली बिल तिर्न बाध्य पारे, विद्युत् चोरी नियन्त्रण गरे, र भारत तथा बंगलादेशसँग ऊर्जा व्यापारको ढोका खोले। तर, यही सफलता उनको पतनको कारण बन्यो। नेपालमा सुधार ल्याउनेहरूलाई कहिल्यै टिक्न दिइन्न, किनभने यहाँ भ्रष्टाचारमा रमाउनेहरूको जमात ठूलो छ।

कुलमानलाई हटाउने निर्णय कुनै आकस्मिक घटना थिएन। यो एउटा सुनियोजित षड्यन्त्र थियो, जसको पछाडि ठूला उद्योगी, बिचौलिया, र भ्रष्ट नेताहरूको हात छ। उद्योगीहरूले बक्यौता तिर्न नचाहने, बिचौलियाहरूले आफ्नो फाइदा लुट्न नपाउने, र ऊर्जा क्षेत्रमा चलखेल गर्नेहरूको नाफा गुम्ने भएपछि उनीहरूले सरकारलाई प्रभावमा पारे। तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली, कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा, र ऊर्जामन्त्री दीपक खड्का जस्ता नेताहरू यो षड्यन्त्रका खलनायक बने। यी नेताहरूले बिचौलियाको दबाबमा परेर कुलमानलाई हटाउने खेल रचे। ओलीको अहंकार, देउवाको स्वार्थ, र खड्काको अक्षमताले कुलमानमाथि तगारो हाल्ने काम गर्‍यो। कुलमान हटाइने चर्चा धेरै पहिलेदेखि चल्दै आएको थियो, किनभने उनले भ्रष्टाचारको पुरानो लुटतन्त्र बिगारिदिए।

सरकारको निर्णय: सुशासनमाथिको प्रहार र जनआक्रोशको बीउ

कुलमानलाई हटाउने सरकारी निर्णयले जनताको मनमा ठूलो चोट पुर्‍याएको छ। यो कदमले के प्रमाणित गर्‍यो? नेपालमा इमानदार व्यक्तिको स्थान छैन। यहाँ जनताका लागि काम गर्ने होइन, सत्ताका मालिकहरूका लागि लम्पसार पर्नेहरू मात्र सुरक्षित छन्। कुलमानले असल व्यवस्थापन गरेर प्राधिकरणलाई नाफामा ल्यायो, भ्रष्टाचार रोक्यो, र नीति सुधार गर्‍यो। तर, यही कारण उनी सरकारको आँखाको कसिंगर बने। यो निर्णय सुशासनमाथिको प्रहार हो, र सरकारको नियतमाथि गम्भीर प्रश्न उठाउने आधार हो।

यो कदमले जनताको असन्तुष्टिको आगोमा घिउ थपेको छ। कुलमानले दिएको उज्यालो, प्राधिकरणको आर्थिक सुधार, र जनजीवनमा आएको सहजता कुनै सानो उपलब्धि थिएन। उनलाई हटाउनु भनेको जनताको विश्वास र आशामाथिको आक्रमण हो। ओली, देउवा, र खड्का जस्ता नेताहरूले यो निर्णयमार्फत आफ्नो कायरता र जनविरोधी चरित्र उजागर गरेका छन्। यो त्रयीले कुलमानलाई मात्र होइन, देशको भविष्यमाथि पनि खेलवाड गरेको छ। ऊर्जा क्षेत्रमा ढिलासुस्ती फर्किएको छ, र यदि गलत हातमा नेतृत्व गयो भने लोडसेडिङको भूत फेरि फर्किनेछ। उद्योगीहरू बक्यौता तिर्नबाट उम्किनेछन्, र बिचौलियाहरूको सेटिङ फेरि चल्नेछ।

व्यवस्थाको कालो चेहरा: हरेक क्षेत्रमा भाँजो

नेपालको ऊर्जा क्षेत्र मात्र होइन, हरेक क्षेत्र यही रोगले ग्रस्त छ। जहाँ सुधारको सम्भावना देखिन्छ, त्यहाँ भाँजो हालिन्छ। नेपाल वायुसेवा निगमलाई सुधार्ने प्रयास गरिन्छ भने निजी एयरलाइन्सका माफियाहरू सक्रिय हुन्छन्। बैंकिङ प्रणालीलाई पारदर्शी बनाउन खोजिन्छ भने नक्कली ऋण दिनेहरू आत्तिन्छन्। मेडिकल शिक्षा सुधार्न खोजिन्छ भने माफियाहरू आक्रोशित हुन्छन्। नेपालमा भ्रष्टाचारको चक्र यति बलियो छ कि यहाँ असल व्यक्तिले लामो समय टिक्नै सक्दैन। कुलमानको हटाइएपछि यो कुरा फेरि पुष्टि भएको छ। यो व्यवस्थाले सुधार होइन, भ्रष्टाचार र लुटतन्त्रलाई संरक्षण गर्छ। ओली, देउवा, र खड्का जस्ता नेताहरू यसका संरक्षक हुन्, जसले जनताको भविष्यलाई बन्धक बनाएका छन्।

व्यवस्थाविरुद्ध जनताको जबर्जस्ती विद्रोह: उज्यालो र अँध्यारोको लडाइँ

यो व्यवस्था लामो समयदेखि भ्रष्टाचार, अस्थिरता, र जनविरोधी नीतिले थिलथिलो छ। कुलमान जस्ता सक्षम र जनप्रिय व्यक्तिलाई हटाएर सरकारले यो असफलताको अर्को प्रमाण दिएको छ। उनको योगदानले जनजीवनमा ल्याएको परिवर्तन र उनको लोकप्रियताले दिएको आशालाई यो निर्णयले कुण्ठित गरेको छ। जनताले कुलमानलाई आफ्नो दैनिक जीवनको सहयात्री र आशाको प्रतीक ठानेका थिए। उनलाई हटाउने प्रयासले यो भावनामाथि प्रहार गरेको छ, जसले व्यवस्थाविरुद्धको आक्रोशलाई सतहमा ल्याएको छ।

जनताले कुलमानको समर्थन गरेका थिए। चियापसलदेखि सडकसम्म, सर्वसाधारणदेखि बुद्धिजीवीसम्म सबैले उनको प्रशंसा गर्थे। तर, सरकारको कानमा तेल थियो। ओली, देउवा, र खड्काको नेतृत्वमा भएको यो निर्णयले जनताको मागलाई बेवास्ता गर्‍यो। यो कदमले जनतामा बाँकी विश्वास पनि नष्ट गरेको छ। कुलमानको नेतृत्वले देखाएको सम्भावनालाई यो व्यवस्थाले बुझ्न र सम्मान गर्न नसक्दा जनताले अब चुप लागेर बस्ने अवस्था छैन। यो निर्णयले विपक्षी दलहरू, नागरिक समाज, र सर्वसाधारणलाई एकजुट हुने अवसर दिएको छ। यो असन्तुष्टिको आगो सल्किसकेको छ, र जनताले व्यवस्थाविरुद्ध जबर्जस्ती लड्नुपर्ने बाध्यता महसुस गरेका छन्। यो उज्यालो र अँध्यारोको लडाइँ हो—र जनता उज्यालोको पक्षमा उभिन तयार छन्।

निष्कर्ष: व्यवस्थाको अन्त्य र जनशक्तिको उदय

कुलमान घिसिङलाई हटाउने निर्णय एउटा व्यक्तिको पदमुक्ति मात्र होइन, यो जनताको आशा र सुशासनमाथिको आक्रमण हो। उनको योगदान लोडसेडिङको अन्त्य, प्राधिकरणको पुनर्जागरण, र ऊर्जा क्षेत्रको आधुनिकीकरण इतिहासमा अमर छ। उनको लोकप्रियताले जनतामा व्यवस्थाले दिन नसकेको विश्वास जगायो। तर, ओली, देउवा, र खड्का जस्ता खलनायकहरूले यो आशालाई कुचल्ने षड्यन्त्र रचे। यो निर्णयले सरकार र व्यवस्थाको कायरता, स्वार्थ, र जनविरोधी चरित्र नाङ्गो बनाएको छ।

यो केवल कुलमानको मुद्दा होइन, यो प्रवृत्तिको लडाइँ हो। यदि हामीले यो अन्याय स्वीकार गर्‍यौं भने फेरि अँध्यारो फर्किनेछ। दलालहरूले देश लुट्नेछन्, र बिचौलियाहरूले राज गर्नेछन्। प्रश्न एउटै छ—हामी उज्यालोको पक्षमा उभिन्छौं कि अँध्यारोमै बस्न तयार छौं? यो असन्तुष्टिको भुङ्ग्रोले व्यवस्थालाई निल्ने संकेत देखिएको छ। कुलमानको योगदान र लोकप्रियताले जनतामा जागेको शक्तिलाई ओली, देउवा, र खड्काको यो भ्रष्ट त्रयीले रोक्न सक्ने छैन। यो विद्रोह अपरिहार्य छ, र यो व्यवस्थाको कालो दिनको सुरुवात मात्र हो। जनताको आक्रोश सडकमा प्रकट हुनेछ, र यो तगारोले अँध्यारो हटाउनेहरूलाई रोक्न सक्ने छैन ।

सन्तोष सिम्खडा

टोकियो जापान