दृष्‍टिकोण

पूर्वराष्ट्राध्यक्षहरूको राजनीतिमा पुनरागमन: गरिमाको ह्रास कि लोकतन्त्रको चुनौती ?

• सन्ताेष सिम्खडा
• २२ पौष सोमबार, २०८१ | १९:४४:०० मा प्रकाशित

नेपालमा पूर्वराष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी र पूर्वउपराष्ट्रपति नन्दकिशोर पुनले पुनः सक्रिय राजनीति गर्न चाहेको संकेतले देशको राजनीतिक परिदृश्यमा ठूलो बहसको सुरुवात गराएको छ। यो कदमले लोकतान्त्रिक प्रणाली, संविधान, र नेतृत्वको नैतिकतामाथि गम्भीर प्रश्न उठाएको छ। राष्ट्रपति वा उपराष्ट्रपति पदमा पुगिसकेपछि राजनीतिक स्वार्थभन्दा माथि उठेर अभिभावकीय भूमिका निर्वाह गर्नु नै उनीहरूको मुख्य दायित्व हो। तर, यो परिपाटीलाई तोडेर दलगत राजनीतिमा फर्किन खोज्नु नैतिकतासँग मेल खाँदैन।

पूर्वराष्ट्राध्यक्षहरूको भूमिकाले समाजमा एक सकारात्मक सन्देश दिनुपर्छ। उनीहरूले आफूलाई एउटा प्रेरणादायी व्यक्तित्वका रूपमा प्रस्तुत गर्नु जरुरी छ। तर, दलगत राजनीतिमा पुनः संलग्नता उनीहरूको गरिमा र राष्ट्रको विश्वासमाथि धक्का हो। राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपतिको गरिमा केबल सम्मानजनक पद मात्र होइन, त्यो देश र जनताको प्रतीक पनि हो। जब यो गरिमा व्यक्तिगत स्वार्थले कमजोर हुन्छ, तब यसले लोकतान्त्रिक संरचनामा ठूलो असर पार्छ।

नेपालको संविधानले पूर्वराष्ट्राध्यक्षहरूलाई दलगत राजनीतिबाट टाढा रहन निर्देशन नगरे पनि, यो दायित्व उनीहरूको नैतिक जिम्मेवारी हो। संविधान संशोधन गरेर पूर्वराष्ट्राध्यक्षहरूले पुनः दलगत राजनीतिमा सक्रिय हुने विषयमा स्पष्ट प्रतिबन्ध लगाउन आवश्यक छ। यसले गणतन्त्र र लोकतन्त्रको स्थायित्व सुनिश्चित गर्नेछ।

नेपालको वर्तमान राजनीतिक परिस्थितिमा यस्तो कदमले जनतामा अन्योलता सिर्जना गर्छ। जनताले विश्वास गरेका नेतृत्वहरूले नै जब यसरी गरिमा गुमाउँछन्, लोकतन्त्र कमजोर हुन्छ। नेतृत्वले समाजको दिशा तय गर्छ। त्यसैले, पदको गरिमा बचाउँदै जनताको विश्वास कायम राख्न नेतृत्वले आफ्नो भूमिका निष्ठा र इमानदारितासँग निर्वाह गर्नुपर्छ।

पूर्वराष्ट्राध्यक्षहरूले दलगत राजनीतिमा फर्किएर आफूले चुमेको उचाइ गुमाउनु, केवल व्यक्तिगत पतन मात्रै होइन, लोकतन्त्रका लागि पनि गम्भीर खतरा हो। उनीहरूले आफ्नो भूमिकालाई राजनीतिक प्रतिस्पर्धाभन्दा पर राखेर देशको अभिभावकका रूपमा निर्वाह गर्नुपर्छ।

निष्कर्षमा, नेपालका पूर्वराष्ट्राध्यक्षहरू र उपराष्ट्राध्यक्षहरूले दलगत राजनीतिबाट अलग रहेर समाजमा योगदान पुर्‍याउने दिशामा अगाडि बढ्नुपर्छ। उनीहरूको भूमिका अहिले पनि समाजलाई प्रेरणा दिने र लोकतन्त्रको रक्षा गर्ने हो। आफ्नो पद र गरिमालाई बचाउँदै, लोकतन्त्रलाई बलियो बनाउनेतर्फ ध्यान दिनु नै उनीहरूको प्रमुख जिम्मेवारी हो।

लेखक सिम्खडा हाल टोकियो जापानमा छन् ।