स्वास्थ्य

सुतेर सफलता

  • २० बैशाख बिहीबार, २०७५ | १७:०२:०० मा प्रकाशित

“थाकेको मस्तिष्कले राम्रो योजना बनाउन सक्तैन, पहिला सुत अनि योजना बनाऊ ।” 
वाल्टर रिस्च

खानपान, शारीरिक व्यायाम र निद्रा स्वस्थ जीवनशैलीका त्रि-खम्बा मानिन्छन् । यी तीन पक्षमध्ये खानपान र शारीरिक व्यायामका बारेमा व्यापक छलफल गरिन्छ र तिनका बारेमा बुझ्न खोजिन्छ । तर, निद्राका बारेमा व्यक्तिगत र सामाजिक रूपमा पनि त्यति धेरै छलफल हुँदैन । प्रसंग कोट्याइहालेपनि अल्छेले अल्छे कुरा गर्छ भनेर टार्ने गरिन्छ ।

अब भने परिस्थिति बदलिँदै छ । निद्राको महत्वका बारेमा मानिसहरू सचेत हुन थालेका छन् । निन्द्राका बारेमा चर्चा हुन थालेको छ । निद्राका बारेमा चिकित्सा विज्ञानमा भइरहेका खोज तथा अनुसन्धानहरूले हाम्रो बुझाइलाई थप फराकिलो बनाइरहेको छ । यस कुराले आम मानिसमा सुताइको महत्वलाई थप प्रष्ट्याउँदै लगेको छ । यसभित्रको जिज्ञासालाईपनि उजागर गर्दै गएको छ ।

किन सुत्ने ? यी हुन फाइदाहरु
पर्याप्त निद्राले के फाइदा गर्छ हामीलाई थाहा नहुन सक्छ । यो जिज्ञासा सबैमा उठ्नु स्वाभाविक पनि छ । तर, चाहिने मात्राको निद्राका फाइदा अनि निद्रा नपुग्दाका बेफाइदा हामीले व्यक्तिगत रूपमा पनि अनुभव गरेका हुन्छौं । राति राम्रोसँग सुत्न पाउँदा अनुभव गरिने ताजापन र काम गर्नका लागि प्राप्त हुने ऊर्जा र फूर्तिका बारेमा हामी सबैलाई अनुभव छ, भोगेकै कुरा हो ।
वैज्ञानिकहरूले पर्याप्त निद्रा पुग्दा पाइने फाइदाका बारेमा अध्ययन गरेका छन् । मानिस र अन्य जनावरको अध्ययनबाट वैज्ञानिकहरूले निद्राका फाइदाका बारेमा यसरी प्रस्तुत हुन्छन् ।

  • रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता, 
  • पाचनलगायत शारीरिक प्रक्रिया, 
  • स्मरण, सिकाइ, 
  • अन्य महत्वपूर्ण मनोवैज्ञानिक र शारीरिक प्रक्रियामा महत्वपूर्ण प्रभाव पार्छ ।

कति सुत्ने ? बैज्ञानिकहरु के भन्छन ?
अमेरिकाको नेसनल स्लिप फाउन्डेसन वेबसाइटअनुसार ‘स्लिप हेल्थ’ नामक अनुसन्धानमूलक पत्रिकामा जनाइएअनुसार सुत्ने उमेर र घण्टालाई यसरी उल्लेख गरिएको छ ।

०—३ महिनाले १४ देखि १७ घण्टा
४—११ महिनाले १२ देखि १५ घण्टा
१—२ वर्षले ११ देखि १४ घण्टा
३—५ वर्षले १० देखि १३ घण्टा
६—१३ वर्षले ९ देखि ११ घण्टा
१४—१७ वर्षले ८ देखि १० घण्टा
१८—२५ वर्षले ७ देखि ९ घण्टा
२६—६४ वर्षले ७ देखि ९ घण्टा
६५ वर्ष माथिले ७ देखि ८ घण्टा सुत्नु आवश्यक छ ।

कसलाई कति निद्रा आवश्यकता पर्छ भन्ने व्यक्तिको जीवनशैली र स्वास्थ्यमा भर पर्छ । त्यसैले कति सुत्ने भन्ने कुरा मानिसको उमेरका आधारमा मात्र होइन, जीवनशैली र कामको प्रकृति अनि तनावमा पनि भर पर्ने उक्त अनुसन्धानले बताएको छ । उमेरका अलावा शारीरिक सक्रियता, रोग, मोटोपनाजस्ता विषयमा पनि कति निद्रा पर्याप्त हुन्छ भन्ने निर्धारण गर्नुपर्ने हुन्छ । सोही फाउन्डेसनले उमेर समूहअनुसार मानिसले सुत्नुपर्ने समय यसरी सिफारिस गरेको छ ।

  1. सकेसम्म सुत्ने समय नबदल्नुहोस् 
  2. सुत्नुअगाडि शरीरलाई आराम दिने तरिकाहरू अपनाउनुहोस् 
  3. सुत्दा डसना, सिरानी र ओढ्ने वस्तु आरामदायी छान्नुहोस् 
  4. सुत्ने कोठाको तापक्रम, आवाज र उज्यालो बनाउनुहोस् 
  5. दैनिक शारीरिक व्यायाम गर्नुहोस्
  6. निद्रा बिगार्नेे चिजहरू जस्तै मदिराजन्य वस्तुहरूको सेवन नगर्नुहोस् 
  7. लामो समय बस्ने काम नगर्नुहोस् 
  8. सुत्नुअगाडि इलेक्ट्रोनिक उपकरणहरू बन्द गरेर सुत्नुहोस् 

जे परेपनि निद्रालाई प्राथमिकतामा राख्नुहोस् । अरू दैनिक क्रियाकलापजस्तै शारीरिक आवश्यकताको दर्जामा राख्नुहोस् निद्रालाई । अरू सबै काम सकिएपछि मात्रै सुत्ने हो भन्ने मानसिकतालाई आजैबाट त्याग्नुहोस् । निद्रा पुर्याउनका लागि अरू क्रियाकलापलाई पछाडि सार्न बरु नहिच्किचाउनुहोस् । स्वस्थ र पर्याप्त निद्रा सफल र अनुशासित जीवनका लागि आवश्यक छ । र मात्र सफलता हाता लाग्न सक्छ ।

(हार्वड विश्वविद्यालयको डिभिजन अफ स्लिप मेडिसिन वेबसाइटको सहयोगमा ।)
 

तपाईँको मत